Hayeli.am 27.08.2012

Անցյալ դարի հանրահայտ 60-ականներին սկսվեց Օկուջավայի եւ Վիսոցկու` բարդերի դարաշրջանը: Երկրով անցավ ազատության քամին, ապաքինվեցին պատերազմից մնացած վերքերը, փրկվեցին գորշ առօրյայի մանր վազվզոցից:

Հիմա` մեր ժամանակում, ընդհանուրի գո՞րծն է հանճարի արտահայտչական շնորհի կրողներին` բարդերին եւ հեղինակային երգիչներին զննելը, որոնց այնքան քիչ ենք լսում, այնքան քիչ գիտենք: Ուզո՞ւմ ենք երկրով անցնի ազատության քամին, ուզո՞ւմ ենք փրկվել մանր վազվզոցից, ապաքինվել, լսել Սիրո չափ տված Հույսի նվագախմբին, որ բաժանվեն ջրերը ջրերից:

«Հույսի փոքրիկ նվագախումբ, որին միշտ Սերն է չափ տալիս»

Ռուբեն Հախվերդյան, Դավիթ Ամալյան, Էդվարդ Զորիկյան, Ռուբեն Քամալյան, Վախթանգ Հարությունյան, Սարգիս Շիբոյան, Գագիկ Շիբոյան, Կարեն Մամիկոնյան, Արմեն Ադամյան, Արմեն Մովսիսյան, Արմինե Հարությունյան… Սա այն հոգեւոր տարածքն է, որտեղ այսօր արարվում է Խոսքի երգը` թարմ եւ դեռ չվատնած զգացումի, տագնապի, մեր ժամանակի ու ճակատագրի մասին:

«…Ես վիշտ եմ ծախում, առնող կլինի,
Գինը էժան է` լոկ մի շիշ գինի,
Լկտիության հետ կփոխեմ նույնիսկ,
Եթե առնողը համաձայն լինի…»:

«Ինքս ինձ բարդ չեմ համարում, համ էլ համարում եմ,- ասում է Դավիթ Ամալյանը,- Չեմ համարում այնքանով, որ երաժիշտ եմ եւ մեղեդի գրելիս ամեն դեպքում երաժշտական կոկիկության վրա աշխատում եմ: Ինձ բարդ համարում եմ այնքանով, որ երգեր ունեմ, որոնց խոսքերում բողոքը կա, խնդիրը բարձրաձայնել կա:

Ինչպես գուսանական եւ աշուղական արվեստները, այնպես էլ բարդն ու հեղինակային երգի ժանրերն են որոշակի կանոններով տարբերվում: Բարդը կոնկրետ կիթառի նվագակցությունն է, մեղեդային ոչ դասական շարադասությունը. բարդը չափորոշիչներ չունի, ազատ ոճի մեջ է: Եթե ուշադրություն դարձնեք, բարդերի 70-80 տոկոսը երաժշտական կրթություն չունի, ինչը բարդի պարագայում դրական անդրադարձ ունի: Երաժշտական կրթությունը հաճախ խանգարում է ազատ մտածելուն. օրինակ, հարմոնիկ շեղումներ կան, որ երաժշտական որեւէ օրենքով տգեղ է կամ չի կարելի կիրառել: Իսկ բարդը ազատ է որեւէ օրենքից, կաղապարից կամ նախապաշարումից, ինչպես զգում է` արտահայտում է:

Բարդի լավը գիտե՞ք որն է` այդ ժանրում վատ մարդիկ չեն լինում: Նրանք առաջին հերթին լավ մարդ են լինում, որից հետո ստեղծագործում են:

Համերգ են կազմակերպել: Կազմակերպիչին ասում եմ` «Էսինչ երգչին բերենք, թող երգի», ասում է` «Դավ, ասել են` մի քանի գերաստղեր լինեն, նոր մնացածը երգեն»: Ասում եմ` «Ցավդ տանեմ, ինձ հետաքրքիր է` էդ ասողն ո՞վ է, գերաստղի ու աստղի չափանիշները դնողն ո՞վ է»: Հայկոյի հետ շփվում եմ, շատ լավ տղա է: Բայց ո՞վ որոշեց, որ Հայկոն վաստակավոր արտիստ է, երբ Ռուբեն Հախվերդյանը վաստակավոր արտիստ չէ: Չեմ ասում` նա բարձր է, մյուսը` ցածր: Բայց եկեք ծուռ նստենք, դուզը խոսենք` որոշողներն ովքե՞ր են, որոշումները պրոպագանդողնե՞րն ովքեր են, որ էնքան լցրին «տելեվիզորի» մեջ ու չափանիշ ձեւավորեցին:

Մի անգամ Ռուբոյենց տանն ենք, հեռուստացույցով մեր շոու բիզնեսից եսիմ ով էր երգում: Ռուբոն ասաց.
- Ռադ արա, հա, էս Սյուզին որ երգում ա, ներվայնանում եմ:
- Սյուզին ո՞վ ա:
- Չգիտեմ, ես դրանց բոլորին Սյուզի եմ ասում:

Վերջին մոհիկանը, ում ե’ւ մեծերն են սիրում ու ճանաչում, ե’ւ երիտասարդներն ու երեխաները, Ռուբեն Հախվերդյանն է: Նա, փառք Աստծո, համալիրի 2000 տեղանոց դահլիճը լցրել էր: Բայց պատկերացնո՞ւմ եք, որ որեւէ հեղինակային երգիչ 2000 տեղանոց դահլիճ լցնի: Հիմա մեր երկրում այդպիսի բան չի կարող լինել: Շատ վատ է, որ այդպես է, բայց` փաստ է: Նայեք, թե ովքեր են 5000 տեղանոց դահլիճը լցնում: Նախկինում ես նրանց նկատմամբ էի զայրույթով լցված, բայց հետո հասկացա, որ նրանք մեղավոր չեն: Մարդը փող է աշխատում, բա մեր նման երգի` փող չաշխատի՞: Ոչ մեկին չես կարող ասել` «Ինչո՞ւ ես էդպես երգում»: Կասի` «Ախպեր, լավ եմ անում, փող եմ աշխատում»: Կարող է տպավորություն ստեղծվի, թե ես «աբիժնիկ» եմ, դրա համար եմ էսպես խոսում, ու էնքան կուզեի տրակտորիստ լինեի…»:

70-80-ականներին բարդերը հավաքվում էին ՙԿազերյոկում՚, ՙՊապլավոկում՚, Ռադիոտան երկրորդ հարկի սրճարանում, համերգներ էին ունենում գիտահետազոտական կենտրոններում, համալսարաններում, Ֆիզիկայի ինստիտուտի դահլիճում: Մեր ժամանակի բարդերին լսելու տեղը ՙՔլաբն՚ է` Թումանյան 40 հասցեում` ամեն ուրբաթ ժամը 9-ին, հազվադեպ պատահող համերգներն ու ինտերնետը: Եվ հիմա ՙՔլաբում՚, ինչպես 70-ականների բարդերն են վկայում, հավաքվածների կեսից ավելին երիտասարդներ են: ՙԲարդերի վատը, բայց եւ լավը գիտե՞ք որն է: Էսօր նրանք նման են էն իմաստուն ծերունուն, որը խելոք է, բայց արդեն հոգնել է ասելուց: Այսինքն` ըմբոստությունը ինչ-որ առումով դարձավ ՙխփնվածություն՚,- կարծում է Դավիթ Ամալյանը,- Ու որպեսզի ՙխփնված՚ չլինես, արդեն ալարում ես: Էներգիա արտադրող ցանկացած հատկանիշ մեր միջից կամաց-կամաց վերանում է: Հոգնած ենք: Բարդերը երբ իրար հարցնում են` ՙՈ՞նց ես՚, ասում են` ՙԵրկրի նման՚: Նույնիսկ նախանցյալ տարի համերգիս խորագիրը ուզում էի դնել` ՙԵրկրիս պես՚՚:
Մարինա Բաղդագյուլյան