Կիթառահար, երգահան, հնագետ Արմինե ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆՆ իրականում հնագետ է` իր ամբողջ էությամբ, քանի որ անընդհատ փորձում է մարդկանց հոգիներում ինչ-որ պեղումներ եւ բացահայտումներ անել: Հայրապետյանը կարծում է, որ երգն էլ նկարի պես բան է, եւ ինքն էլ նկարում է` ուղղակի բառերով, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր մուգ կամ բաց գույնը: Կիթառով աղջիկը (ինչպես Հախվերդյանն է մի անգամ Արմինեին անվանել) անտարբեր չի կարողանում անցնել եւ ոչ մի երեւույթի կողքից եւ վստահ է, որ եթե առաջիկա օրերին երգ գրի, այն կկոչվի` նվիրված Մաշտոցի պուրակին:

 

 

- Շատերն ասում են, որ ստեղծագործություններն ինչ-որ զգացողության կուտակումից են ծնվում, հնարավո՞ր է` զգացողության բացակայությունից ծնվեն երգեր:

- Այո, իմ պարագայում բավական է մեկ հայացքը, մեկ ակնթարթը, տեսածս մեկ լուսանկարը, որպեսզի դրանից երգ ստեղծվի: Եվ եթե խոսում ենք զգացմունքից եւ նկատի ունենք սերը, թախիծը կամ կարոտը, ապա դրանք մշտական ֆոն են, բարենպաստ միջավար են, որտեղ զգացումների կուտակումը կամ առկայծումն ավելի բարձր է, որն էլ պայթյունների է հանգեցնում: Սակայն երբեւէ բուռն սիրահարված եւ սիրո մեջ գտնվելու ժամանակահատվածում սիրո մասին երգ չեմ գրել: Իմ երգերի մեծամասնությունը կարոտի արդյունք են, այ, կարոտն ինձ համար անհաղթահարելի ուժ է. ես բոլոր զգացմունքները, զգացողությունները կարողացել եմ հաղթահարել, բացի կարոտից:

- Ուշադրության կենտրոնում չեք սիրում լինել, ինչո՞ւ:

- Դուք առաջին մարդն եք, որ ինձ նման բան եք ասում. ես, իսկապես, չեմ սիրում լինել ուշադրության կենտրոնում: Ուզում եմ իմանալ` որտեղից գիտեք: Մեծ մասամբ բոլորովին հակառակ կարծիքն է կազմվում իմ մասին, երբ ես որեւէ տեղ հայտնվում եմ` դեռ մանկուց: Քավ լիցի, ես չեմ ուզում լինել մարդկանց ուշադրության կենտրոնում, ես անգամ երգեր ունեմ, որոնցում ասում եմ` թող էլ ինձ չհիշեն, թող իմ անունը չիմանան, քանի որ իմ անձն էական չէ, էական է այն ասելիքը, որն իմ միջոցով է փոխանցվում: Ինձ դուր է գալիս, երբ ես ասում եմ ինչ-որ բան, եւ ինձ լսում են, այն պահին, երբ խոսքս հնչեցնում եմ, լսարանը պետք է լուռ լինի եւ հարցն այն չի, որ ես հիմա դասախոս եմ: Ես խոսքիս նկատմամբ հարգանք ունեմ, որը էգո-ի նկատմամբ հարգանքի պահանջ չէ, այլ` ասելիքի: Մաման ասում էր` դու ծնվել ես բնածին մեղքի զգացումով. դպրոցում, օրինակ, երբ դիտողություն էին անում իմ կողքի նստողին, ես կարող էի լաց լինել դրանից, քանի որ գիտեի, որ, այ, եթե այս մի բանն անեի, գուցե նա դիտողություն չստանար: Չափազանց դյուրազգաց լինելը շատ ծանր ես մարսում, էլ ինչ ուշադրության մասին է խոսքը:

 

- Չե՞ք կարծում, որ հենց դյուրազգացությունն է պակասում մարդկանց, որոնք գնալով անտարբեր են դառնում:

- Դժվար է, երբ ամեն ինչ քո միջով ես անցկացնում, բայց դրանից է, որ երգեր են ծնվում. չէ՞ որ իմ բոլոր երգերում իմ ցավը չէ, որ ներկայացնում եմ: Մի կողմից դա տանջանք է մարդու համար, իսկ մյուս կողմից` դրա համատարած բացակայությունն է զգացվում վերջին տասնամյակներում. մարդիկ միմյանց նկատմամբ դարձել են անհաղորդ` վերին աստիճանի: Այսօր բոլորի աչքի առաջ կարող են մեկին ծեծել, իսկ մարդիկ ուղղակի կանցնեն դրա կողքով: Երբ Մաշտոցի այգու հետ կապված ես խառնվել էի իրար, շատերն ասում էին` Արմինե ջան, ինչ էլ հավես ունես: Դե, արի բացատրի` հաճույքի համար չէ, որ մարդիկ գնում-սառչում են: Մենք քննադատում ենք նրան, ով գործ է անում:

 

- Կյանքում յուրաքանչյուր փուլ ունի իր անունը. կյանքի ո՞ր շրջանում եք այժմ:

- Վերջին երկու տարին բացահայտման շրջան էր ինձ համար. հասկացել եմ, որ մարդու լավ տեսակը կա, այն ասպետները, որոնց մասին ես երգում եմ, կան: Ասպետները չեն մեռել, նրանք քնած են բոլոր մարդկանց մեջ: Այս քաղաքի յուրանքանչյուր բնակիչ ի բնե կարող է ազնվական լինել: Սակայն, որքան էլ տարօրինակ հնչի, երկակի զգացողություն ունեմ այս դարաշրջանի հետ կապված` մի կողմից ուրախանում եմ, որ կան նման մարդիկ, սակայն մյուս կողմից էլ վախենում եմ, երբ տեսնում եմ, թե ինչքան է անարդարությունն ավելանում, օրինակ` Նարեկացիի տնօրեն Նարեկ Հարությունյանի հետ կատարված դեպքը. մարդիկ պետք է կարողանան զանազանել, թե ում հետ ինչ լեզվով պետք է խոսել:

 

- Ասում ենՙ կյանքը հարմարվողականություն է, համամի՞տ եք:

- Բոլորովին համամիտ չեմ. մարդն ունակ է հարմարվելուն, եւ նա Աստծո ստեղծած բոլոր արարածներից ամենահարմարվողն է: Ինչպե՞ս կարելի է հարմարվել անարդարությանը, բայց մյուս կողմից էլ պետք է հարմարվել, երբ բնարակարանային պայմանները սուղ են, եւ մի բնակարանում ստիպված 8 հոգով եք ապրում: Հարմարավողականությունը պետք է ունենա բարելավվելու միտում:

 

- Վերջին տարիներին ինչի՞ հետ եք հարմարվել:

- Ամենահետաքրքիրն այն է, որ վերջին տարիներին իմ հարմարվողականությունը սկսել է տեղի տալ. ես հարմարվել եմ միայն անձնական կորստի հետ: Այժմ փորձում եմ գալիք օրն ավելի լավը դարձնել: Անցյալը փաստ է` ծանր, մեծ, մինչդեռ ապագայի համար մենք կարող ենք ինչ-որ բան անել: Երբ ասում են, թե այս երկրում ոչ մի բան չի փոխվի, հենց նման կարծիք ասողն էլ այնպես է անում, որ չփոխվի: Բայց ամեն օր ինչ-որ բան փոխվում է, եւ մարդիկ սկսել են իրար տեսնել եւ ճանաչել: Ինձ հաճախ ասում են` դու իդեալիստ ես, քո երեխան անպաշտպան կլինի` առանց հասկանալու, որ ես ինձ տրված դաստիարակությունն եմ շարունակում եւ ես ինձ անպաշտպան չեմ զգում. ճշմարտությամբ զինված մարդն անպաշտպան չէ: Մարդը անպաշտպան կարող է լինել ֆիզիկապես. ինձ յոթ կողպեքի տակ էլ փակեք` իմ միտքն ազատ է, ես այս մոլորակից հեռու եմ թռչում:

- Լինո՞ւմ էՙ ծնվի երաժշտությունՙ առանց բառերի:

- Այո, շատ է լինում: Երբ փոքր էի, պահի տակ ինձ թվում էր, որ ներսից երաժշտություն եմ լսում: Հետագայում հասկացա, որ դրանք իմ նոր ստեղծագործություններն են: Ես անգամ երազներում եմ երգեր լսում, ընդ որում` միայն լարային գործիքների կատարմամբ են դրանք հնչում: Ես մեծացել եմ դասական երաժշտության հնչյունների ներքո, ես նկարում էի այդ երաժշտության հնչյունների ներքո: Ես իմ երեխաներին միշտ տարել եմ դասական համերգների. մայրը պետք է սաղմնային վիճակից դաստիարակի երեխային:

- Ի՞նչ թուլություններ ունեք:

- Սեւակի «Թութակի կարոտը» հիշեցի... Թուլություն ունեմ արցունքների նկատմամբ. ես չեմ կարողանում տանել ուրիշի արցունքները, իսկ կոկորդիլոսի արցունքները շատ արագ եմ կարողանում տարբերել իրականից. կան նաեւ չհոսած արցունքներ, որոնք նույնպես տեսնում եմ: Մանկությանս տարիներին ես երազում էի գթության քույր լինել: Ես անձնական նպատակներ չունեմ. ես ճամփորդ եմ սովորական:

 

- Ճամփորդն իր ճանապարհը սահուն անցնելու համար պետք է կանգառներ անի. շա՞տ են անհարկի կանգառներ լինում:

- Ժամանակին մի երգ ունեի` «Կյանքը թղթախաղ է», որի մեջ մի միտք եմ հայտնում, որ իրականում կյանքն անիվ է, բայց ժանգոտ անիվ: Լինում են դեպքեր, երբ երկար կանգ ես առնում ոչ հարմար դիրքում: Բնականաբար, օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ պատճառներից ելնելով` նման կանգառներ լինում են: Ես` իբրեւ բազմաթիվ կանգառներ անցած մարդ, կարծում եմ, որ պետք չէ հուսահատվել, քանի դեռ միտքդ առողջ է:

 

- Երաժշտությունն ու հնագիտությունն այդ ո՞ր հատվածում են միանում:

-Իմ պարագայում ամեն ինչ հնարավոր է: Դրանք հատվում են հետաքրքրասիրության եւ բացահայտում անելու կետում: Միգուցե մարդու հոգում էլ նույն պեղումներն անելու ցանկությունից են միաձուլվում:

 

-Հողի մե՞ջ էլ եք երաժշտություն փնտրում:

- Ես լսել եմ հողի մեջ երաժշտություն: Պեղումների ժամանակ եղել են դեպքեր, երբ ես պատը բացելու ժամանակ լսել եմ, թե ինչ երգ է քթի տակ դնդնացել որմնադիրը...

 

Զրուցեց` Կարինե ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ